z pracy dyplomowej na temat wyborów parlamentarnych w Estonii
Põllumeste Kogu
Zgromadzenie Farmerów w 1995 roku startowało w wyborach do parlamentu w ramach postkomunistycznej koalicji KMÜ. Wprowadziło do Riigikogu dwóch swoich kandydatów: Eldura Pardera i Ülo Peetsa. W parlamencie należeli oni do klubu MRE (żeby założyć własny klub w estońskim parlamencie potrzeba 6 posłów). Parder był nawet jego wiceprzewodniczącym. PK było spośród czterech ludowych ugrupowań bloku KMÜ najbardziej prawicowe. W efekcie, podczas gdy EPPE i Maaliit pozostały w związku z Koonderakond, a MRE „skręciła” w lewo, i startując samodzielnie, zacieśniła jednocześnie współpracę z Keskerakond, Põllumeste Kogu również wystartowało samodzielnie, ale ze zdecydowanie bardziej prawicowych pozycji.
„Program Zgromadzenia Farmerów wywodzi się z ideologii narodowej” – deklarowało PK, które wyraźnie kierowało swoje propozycje w kierunku populistycznego elektoratu prawicy. Zdaniem „farmerów” proces desowietyzacji nie został zakończony, w efekcie: „mamy skorumpowanych liderów, wzrastającą przestępczość i negatywne zmiany narodowościowe”.
PK było zwolennikiem zwiększonej obecności państwa w gospodarce, „państwo nie powinno opuszczać wiodącej pozycji w strategicznych gałęziach gospodarki: energetyce, kolei żelaznej i dużych gospodarstwach rolnych”. Zresztą postulowało także odbudowy spółdzielczości na wsi.
Koncentrując się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z rolnictwem, PK prezentowało w polityce zagranicznej kierunek umiarkowanie prozachodni (wejście do UE i NATO po referendum, stosunki z Rosją dyktowane interesem ekonomicznym). Sprzeciwiało się jakiejkolwiek liberalizacji wymagań naturalizacyjnych.
Eklektyzm programowy i brak wyrazistego i logicznego oblicza ideologicznego Zgromadzenia potwierdzały opinie kierownictwa partii, że głównym partnerem politycznym może być Isamaaliit, a z drugiej poparcie dla programu rolnego Keskerakond – śmiertelnego wroga prawicy.
Nie mając większych szans na sukces (około 1 proc. poparcia w sondażach – najlepszy wynik w listopadzie 1998 – 3%) Põllumeste Kogu wystawiło 36 kandydatów (najmniej spośród startujących ugrupowań). Cztery lata wczeœniej, było ich tylko 10 (na 161 kandydatów KMÜ). Lider i najbardziej znany polityk partii – Eldur Parder, startował w okręgu X, tradycyjnej bazie chłopskiej prawicy (płd.-wsch. Estonia). Tam kandydowało najwięcej członków PK – 7. W innych okręgach było ich na ogół mniej niż pięciu (w rejonach należących do okręgów VI, VII i XI, tylko po jednym), ale partia reprezentowana była w całym kraju.
Eesti Kristlik Rahvapartei /Chrześcijańska Partia Ludowa
Chrześcijańska Partia Ludowa (EKRP) to typowy twór stworzony na potrzeby wyborów. Marginalne ugrupowanie nie miało żadnych związków z istniejącymi do tej pory partiami, a w jego szeregach trudno było o postaci z polityczną przeszłością.
Start EKRP w parlamentarnych wyborach był próbą zagospodarowania „niszy religijnej” na estońskiej scenie politycznej. Było to dość ryzykowne, ponieważ do tej pory nie można było w ogóle stwierdzić, czy taka nisza istnieje. Zwłaszcza, że Estończycy to mocno zsekularyzowane społeczeństwo – zaledwie 20 proc. deklaruje religijność. Istniejące wcześniej partie chadeckie (stały się potem trzonem Isamaa) były chrześcijańskie tylko z nazwy. Wymiar religijny nigdy nie był w życiu społeczno-politycznym Estonii wymiarem szczególnie istotnym, i wiązał się ściśle z problemem narodowym.
EKRP demonstracyjnie podkreślała związki swojego programu z „powszechnie uznawanymi prawdami Biblii: czyń innym to, co chciałbyś, by inni czynili tobie”. W ogólnikowym programie wyborczym zwraca uwagę jedynie sprzeciw wobec wejścia do Unii Europejskiej. Nie wiadomo, czy ze względów ideologicznych, czy z innych, bardziej przyziemnych (np. siła oddziaływania lobby prorosyjskiego…).
EKRP wystawiła aż 65 kandydatów (w tym 13 kobiet). Nie były to nazwiska powszechnie znane. Najwięcej „chrześcijańskich ludowców” o mandat miało ubiegać się w okręgu V – na wyspach Saaremaa i Hiiumaa i nadmorskim rejonie Läänemaa (12).
Niezależni kandydaci
O mandat walczyć chciało także 19 niezależnych kandydatów ( w 1995 – 12). Najwięcej, 4, w Pärnumaa. W okręgu IV (rejony Harju i Rapla) – 3, a w pozostałych po 1-2. Tylko w okręgu VIII nie było kandydatów niezależnych. Najbardziej chyba znany w tym gronie był rosyjski publicysta niezależny – Dmitri Klenski, ubiegający się o mandat w stołecznym okręgu I. Cztery lata wcześniej startował z listy Meie Kodu on Eestimaa!.