W latach 1944-1947 w Polsce organami sprawującymi władzę były: KRN – Krajowa Rada Narodowa oraz PKWN – Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, obydwie wspierane przez Związek Radziecki. Aktami prawnymi na których opierano funkcjonowanie państwa były: ustawa z 11 września 1944 roku o organizacji i zakresie działania rad narodowych oraz Manifest PKWN z 22 lipca 1944 roku. Innymi równie istotnymi aktami były: ustawa z 11 września 1944 o kompetencjach Przewodniczącego KRN, ustawa z 15 sierpnia 1944 o tymczasowym trybie wydawania dekretów z mocą ustawy, a także ustawa z 23 lipca 1945 o prawie odwoływania posłów do Krajowej Rady Narodowej.
Nie będziemy zajmować się tymi aktami bliżej, gdyż rozdział ten skoncentrowany jest na ustawach rangi konstytucyjnej, do której wyżej wymienione zaliczać się nie mogą.
W latach 1947-1952 trwały w Polsce walki o kształt polityczny przyszłego państwa. Ustawy konstytucyjne z 4 lutego 1947 roku o wyborze prezydenta RP oraz z 19 lutego 1947 o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczy Pospolitej odwoływały się do kontynuacji dzieła KRN, zasad Manifestu PKWN oraz wyników referendum z 30 czerwca 1946 roku. Podczas referendum padły trzy pytania:
1) Czy jesteś za zniesieniem Senatu?,
2) Czy jesteś za utrwaleniem reform społeczno-gospodarczych?,
3) Czy chcesz utrwalenia granicy zachodniej Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej?
Według oficjalnych, sfałszowanych przez komunistów wyników na pytanie pierwsze padło twierdzących odpowiedzi 68,2%, na drugie 77,3%, a na trzecie 91,4%. Wybory do Sejmu odbyły się 19 stycznia 1947 roku. Zostały również sfałszowane, lokale wyborcze były obstawione przez MO, ORMO i funkcjonariuszy UB. Według oficjalnych wyników blok PPR, PPS, SL i SD dostał 80,1% głosów, PSL – 10,3%, SP – 4,7%, a PSL „Nowe Wyzwolenie” – 3,5%.
Mała konstytucja z 19 lutego 1947 roku składała się z 32 artykułów podzielonych na 9 rozdziałów. Została przyjęta stosunkiem głosów 333 „za” i 17 (posłowie PSL) „przeciw”. Miała charakter tymczasowy do uchwalenia pełnej konstytucji, o czym mówił art.1. Wiele kwestii regulowała w sposób ramowy, odsyłając do ustaw zwykłych. Nie obejmowała regulacją praw i wolności obywatelskich. Artykuł 2 wyrażał zasadę podziału władz: „Najwyższymi organami Rzeczypospolitej Polskiej są: w zakresie ustawodawstwa – Sejm Ustawodawczy, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Państwa i Rząd Rzeczypospolitej, w zakresie wymiaru sprawiedliwości – niezawisłe sądy” zniekształconą fragmentem zapisu z art. 1: „… Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej Narodu Polskiego …” przyznając szczególną pozycję Sejmowi jako jedynemu organowi zwierzchniej władzy narodu. Tak więc nie została zachowana zasada jednolitej i niepodzielnej władzy z konstytucji kwietniowej, ani nie została do końca wprowadzona zasada podziału władzy. Co ciekawe, nieznaczną ale jednak zauważalną różnicę stanowi kolejność rozdziałów tej ustawy.
W konstytucji marcowej (1921 r.) z systemem parlamentarnym, rozdział pierwszy nosił tytuł „Rzeczpospolita”, drugi „Władza Ustawodawcza”, a trzeci „Władza wykonawcza”, w konstytucji kwietniowej (1935 r.) z systemem prezydenckim, rozdział pierwszy dotyczył „Rzeczpospolitej Polskiej”, drugi „Prezydenta Rzeczpospolitej”, trzeci „Rządu”, a dopiero czwarty „Sejmu”. W Małej Konstytucji z 19 lutego 1947 wprowadzającej system parlamentarno-gabinetowy, rozdział pierwszy jest zatytułowany „Najwyższe Organy Rzeczpospolitej Polskiej”, drugi „Sejm Ustawodawczy”, a trzeci „Prezydent Rzeczypospolitej”. Już po samym tylko układzie poszczególnych rozdziałów wyraźnie widoczny jest rozkład priorytetów między egzekutywą i legislatywą.
Systemem władzy wprowadzony w Małej Konstytucji jest system parlamentarno-gabinetowym, czyli takim w którym rząd z premierem na czele jest powoływany i odwoływany przez głowę państwa, a odpowiedzialność polityczną rząd ponosi przed parlamentem. Zamiast tradycyjnej egzekutywy składającej się z Prezydenta i Rządu konstytucja wprowadzała dodatkowy, budzący wątpliwości organ wzorowany na ustroju ZSRR – Radę Państwa. Swoim charakterem nawiązywała do instytucji Prezydium KRN z okresu 1944-1947, zwłaszcza poprzez analogie w relacjach pomiędzy Prezydium KRN a jej przewodniczącym – Prezydentem KRN, oraz między Radą Państwa a Prezydentem RP. Składała się z: Prezydenta Rzeczypospolitej, Marszałka i wicemarszałków Sejmu Ustawodawczego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego (w czasie wojny) oraz ewentualnie członków uzupełniających powołanych na jednomyślny wniosek Rady Państwa. Posiadała ona kompetencje znacznie szersze niż tylko przeznaczone dla władzy wykonawczej.
Na podstawie art. 16 przyznano jej: sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad radami narodowymi jako terenowymi organami jednolitej władzy państwowej, zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy, uchwalonych na podstawie pełnomocnictw, udzielanych Rządowi przez Sejm, kompetencje Prezydium Krajowej Rady Narodowej, wynikające z obowiązującego ustawodawstwa, podejmowanie uchwał w przedmiocie wprowadzania stanu wyjątkowego lub wojennego, wyrażanie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta, inicjatywę ustawodawczą, rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli.
Zmianie uległa pozycja prezydenta, który stracił swoją apolityczność poprzez system wyboru przez Sejm (art.12), połączenie personalne z funkcją Przewodniczącego Rady Państwa i instytucję Rady Gabinetowej. Prezydent nie został wyposażony w istotne uprawnienie, służące zrównoważeniu władzy – rozwiązywania parlamentu przed upływem kadencji. Parlament, w tym przypadku tylko Sejm Ustawodawczy obok tradycyjnych funkcji otrzymał nową, wcześniej nie znaną funkcję ustalania zasadniczego kierunku polityki państwa (art. 3 c).
Konstytucja z 19 lutego wskrzesza 23 artykuły z konstytucji marcowej głównie dotyczące kompetencji Sejmu, Prezydenta i Rządu. Przywracając do życia te artykuły pomija jednak np. art.20 ustanawiający zasadę mandatu wolnego „Posłowie są przedstawicielami całego narodu i nie są krępowani żadnemi instrukcjami wyborców (…)” Widać tu jak duży wpływ na kształt funkcjonowania państwa miały będące u władzy partie polityczne.
Jednoizbowy Sejm Ustawodawczy wybierany był na pięcioletnią kadencję i składał się z 444 posłów. Na podstawie art. 3 pełnił cztery funkcje: ustrojodawczą, ustawodawczą, kontrolną oraz ustalania zasadniczego kierunku polityki państwa.